Uit de rotsen gehouwen kerken, Lalibela
Uitstekende universele waarde
Korte synthese
In een bergachtig gebied in het hart van Ethiopië, ongeveer 645 km van Addis Abeba, elf middeleeuwse monolithische kerken werden uit de rotsen gehouwen. Hun gebouw wordt toegeschreven aan koning Lalibela die in de 12e eeuw een 'Nieuw Jeruzalem' wilde bouwen, na islamitische veroveringen stopten christelijke bedevaarten naar het heilige land. Lalibela bloeide na het verval van het Aksum-rijk.
Er zijn twee hoofdgroepen van kerken - ten noorden van de rivier de Jordaan:Biete Medhani Alem (Huis van de Verlosser van de Wereld), Biete Mariam (Huis van Maria), Biete Maskal (Huis van het Kruis), Biete Denagel (Huis van Maagden), Biete Golgotha Mikael (Huis van Golgotha Mikael); en ten zuiden van de rivier, Biete Amanuel (Huis van Emmanuel), Biete Qeddus Mercoreus (Huis van St. Mercoreos), Biete Abba Libanos (Huis van abt Libanos), Biete Gabriel Raphael (Huis van Gabriel Raphael), en Biete Lehem (Huis van het Heilige Brood). De elfde kerk, Biete Ghiorgis (Huis van St. George), is geïsoleerd van de anderen, maar verbonden door een systeem van loopgraven.
De kerken werden niet op een traditionele manier gebouwd, maar werden uit de levende rots van monolithische blokken gehouwen. Deze blokken werden verder uitgebeiteld, deuren vormen, ramen, kolommen, verschillende verdiepingen, daken etc. Dit gigantische werk werd verder gecompleteerd met een uitgebreid stelsel van afwateringssloten, loopgraven en ceremoniële doorgangen, sommige met openingen naar kluizenaarsgrotten en catacomben.
Biete Medhani Alem, met zijn vijf gangpaden, wordt beschouwd als de grootste monolithische kerk ter wereld, terwijl Biete Ghiorgis een opmerkelijk kruisvormig plan heeft. De meeste werden waarschijnlijk vanaf het begin als kerken gebruikt, maar Biete Mercoreos en Biete Gabriel Rafael kunnen vroeger koninklijke residenties zijn geweest. Verschillende interieurs zijn versierd met muurschilderingen.
In de buurt van de kerken, het dorp Lalibela heeft ronde huizen van twee verdiepingen, gemaakt van lokale rode steen, en bekend als de Lasta Tukuls. Deze uitzonderlijke kerken zijn sinds de 12e eeuw het middelpunt van de bedevaart voor Koptische christenen.
Criterium (i):Alle elf kerken vertegenwoordigen een unieke artistieke prestatie, in hun uitvoering, grootte en de verscheidenheid en vrijmoedigheid van hun vorm.
Criterium (ii):De koning van Lalibela ging op pad om een symbool van het heilige land te bouwen, toen bedevaarten ernaartoe onmogelijk werden gemaakt door de historische situatie. In de kerk van Biet Golgotha, zijn replica's van het graf van Christus, en van Adam, en de kribbe van de Geboorte. De heilige stad Lalibela werd een vervanging voor de heilige plaatsen Jeruzalem en Bethlehem, en heeft als zodanig aanzienlijke invloed gehad op het Ethiopische christendom.
Criterium (iii):Heel Lalibela biedt een uitzonderlijke getuigenis van de middeleeuwse en postmiddeleeuwse beschaving van Ethiopië, inclusief, naast de elf kerken, de uitgebreide overblijfselen van traditionele, cirkelvormige dorpshuizen van twee verdiepingen met binnentrappen en rieten daken.
Integriteit
De afwateringssloten waren eeuwenlang opgevuld met aarde, voordat het in de 20e eeuw werd opgeruimd, en zijn verstoord door seismische activiteit. Dit heeft geleid tot een ernstige aantasting van de monumenten door waterschade, en de meeste van hen worden nu beschouwd als in een kritieke toestand.
Er zijn structurele problemen vastgesteld in Biet Amanuel waar een dreigend instortingsgevaar mogelijk is, en andere locaties moeten worden gecontroleerd. Ernstige degradatie van de schilderijen in de kerken heeft plaatsgevonden in de afgelopen dertig jaar. Ook sculpturen en bas-reliëfs (zoals bij de ingang van Biet Mariam) zijn zwaar beschadigd, en hun originele kenmerken zijn nauwelijks herkenbaar. Dit alles bedreigt de integriteit van het pand.
Er zijn nu tijdelijke lichtgewicht schuilplaatsen geïnstalleerd over sommige kerken en deze, terwijl ze bescherming bieden, invloed op de visuele integriteit.
Andere bedreigingen zijn onder meer aantasting van de omgeving van de kerken door nieuwe openbare en particuliere bouw, huisvesting geassocieerd met het traditionele dorp grenzend aan het pand, en van de infrastructuur van het toerisme.
authenticiteit
De uit de rotsen gehouwen kerken van Lalibela zijn nog steeds in hun natuurlijke omgeving bewaard gebleven. De vereniging van de uit de rotsen gehouwen kerken en de traditionele volkstaal ronde huizen, in de omgeving, tonen nog steeds bewijzen van de oude dorpslay-out. De oorspronkelijke functie van de site als bedevaartsoord bestaat nog steeds en getuigt van de continuïteit van sociale praktijken. Het immaterieel erfgoed dat verband houdt met kerkelijke praktijken is nog steeds bewaard gebleven.
Beveiligings- en beheervereisten
Eeuwenlang, de kerk en de staat zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor de heilige plaats van Lalibela. De thuisbasis van een grote gemeenschap van priesters en monniken, het is een levende plek die veel pelgrims trekt om de grote feesten van de Ethiopische christelijke kalender te vieren. Dit actieve en energieke perspectief staat centraal in het beheer van de site.
Er is geen speciaal wettelijk kader voorzien om de uit de rotsen gehouwen kerken te beschermen, behalve de algemene wet, Proclamatie nr. 209/2000, die ook de verantwoordelijke instelling heeft opgericht, de Autoriteit voor Onderzoek en Behoud van Cultureel Erfgoed (ARCCH). Met de Ethiopische Kerk als partner, het ARCCH heeft een vertegenwoordiger in Lalibela, maar een principieel probleem was de harmonisatie van de verschillende projecten en de effectieve coördinatie tussen de partners.
Het pand valt onder het regionale en het Lasta-district voor cultuur en toerisme. Om te voorkomen dat het onroerend goed de gevolgen van ontwikkeling ondervindt, er is een ontwerp-proclamatie opgesteld, maar deze is nog niet geratificeerd. Er is nog geen beheerplan opgesteld. In 2006 is een vierjarig natuurbehoudplan opgesteld, maar dit moet nog volledig worden uitgevoerd.
De grens van het perceel is nog niet duidelijk afgebakend en er is nog geen bufferzone voorzien.
Er is behoefte aan sterkere planningscontroles voor de omgeving van de kerken die zich bezighouden met huisvesting, landgebruikstoerisme en voor de ontwikkeling van een beheersplan dat het actieplan voor natuurbehoud integreert, en richt zich op de algehele duurzame ontwikkeling van het gebied, met betrokkenheid van de lokale bevolking.
