Staafkerk van Urnes
Uitstekende universele waarde
Korte synthese
De staafkerk van Urnes ligt op een voorgebergte in de opmerkelijke Sognefjord aan de westkust van Noorwegen. De staafkerken vormen een van de meest uitgebreide en technologisch geavanceerde houtconstructies die in de middeleeuwen in Noordwest-Europa bestonden. De kerken werden gebouwd op het klassieke basiliekplan, maar geheel van hout. De dakframes waren bekleed met planken en het dak zelf bedekt met shingles in overeenstemming met constructietechnieken die wijdverbreid waren in de Scandinavische landen. Onder de ongeveer 1 300 middeleeuwse staafkerken geïndexeerd, 28 worden bewaard in Noorwegen vandaag. Sommige zijn erg groot, zoals Borgund, Hopperstad of Heddal kerken, terwijl anderen, zoals Torpo of Underdal, zijn klein.
Urnes is een van de oudste en is een uitstekende vertegenwoordiger van de staafkerken. De kerk drukt in hout de taal en ruimtelijke structuren uit van de Romaanse steenarchitectuur, gekenmerkt door het gebruik van cilindrische kolommen met kubusvormige kapitelen en halfronde bogen. Het houtsnijwerk en het gebeeldhouwde decor van uitstekende kwaliteit aan de buitenkant omvat panelen met bandwerk en elementen uit de Vikingtraditie uit het vorige gebouw (11e eeuw) die de oorsprong vormen van de "Urnes-stijl", ook gevonden in andere delen van Scandinavië en Noordwest-Europa. Deze gravures zijn te vinden op de noordelijke muur met een gebeeldhouwde decoratie van verweven, vechtende dieren. Soortgelijke gravures bedekken de westelijke geveldriehoek van het schip en de oostelijke gevel van het koor. In het interieur van de kerk, er is een buitengewone reeks 12e-eeuwse gebeeldhouwde figuratieve kapitelen. De gravures zijn belangrijk, zowel als uitstekende artistieke artefacten, en als een schakel tussen de voorchristelijke Noordse cultuur en het christendom van de middeleeuwen. De kerk bevat ook een schat aan liturgische voorwerpen uit de middeleeuwen.
Criterium (i):De staafkerk van Urnes is een uitstekend voorbeeld van traditionele Scandinavische houten architectuur. Het brengt sporen van Keltische kunst samen, Vikingtradities en Romaanse ruimtelijke structuren. De uitstekende kwaliteit van het gebeeldhouwde decor van Urnes is een unieke artistieke prestatie.
Criterium (ii):De staafkerken zijn representatief voor de hoogontwikkelde traditie van houten gebouwen die zich tijdens de middeleeuwen door de West-Europese culturele sfeer uitstrekte. Urnes is een van de oudste Noorse staafkerken en een uitzonderlijk voorbeeld van vakmanschap. Het onthult ook de ontwikkeling van eerdere technieken en draagt zo bij aan het begrip van de ontwikkeling van deze specifieke traditie.
Criterium (iii) :De staafkerk van Urnes is een oud houten gebouw en is opmerkelijk vanwege het grootschalige hergebruik van zowel decoratieve als constructieve elementen die afkomstig zijn van een staafkerk die ongeveer een eeuw eerder is gebouwd. Het is een uitstekend voorbeeld van het gebruik van hout om de taal van de Romaanse steenarchitectuur tot uitdrukking te brengen.
Integriteit
Het werelderfgoed bestaat uit de staafkerk zelf, omgeven door een middeleeuwse begraafplaats omsloten door een stenen muur. Omdat alle elementen die enerzijds een staafgebouw en anderzijds een kerk vormen behouden blijven, de integriteit van de site is volledig aanwezig. De kerk en de begraafplaats zijn nog steeds in gebruik. Alle items die nodig zijn voor kerkdiensten zijn aanwezig, velen van hen ook erg oud, zelfs dateert uit de middeleeuwen. Als een gebouw dat de duigtechniek voorstelt, alle kenmerken zijn terug te vinden in de kerk. Bovendien, samen met de hergebruikte restanten en de opgegraven elementen van een eerder gebouw dat met de in de grond uitgegraven duigen is opgehoogd, Urnes met zijn frame van dorpels die op stenen fundamenten rusten, getuigt van de voltooide ontwikkeling van de duigtechniek. Het buitendecor van de oudere kerk is opmerkelijk goed bewaard gebleven na bijna duizend jaar blootstelling en verwering.
De kwetsbaarheid van de kerk heeft vooral te maken met brandgevaar en druk van overmatig toerisme. Klimaatverandering, zoals meer neerslag, zullen ook negatieve gevolgen hebben voor het houten gebouw als ze niet tijdig worden aangepakt.
authenticiteit
Door de eeuwen heen, er zijn ingrepen uitgevoerd om het kerkgebouw aan te passen aan religieuze en praktische behoeften. Deze ingrepen zijn duidelijk zichtbaar, en als zodanig een authentiek getuigenis geven van het sociale leven en religieuze praktijken. Twee van de 16 duigen (palen) in het interieur werden in de middeleeuwen gesneden om plaats te maken voor een zijaltaar dat later werd verwijderd. Het middeleeuwse meubilair van de staafkerk van Urnes omvat een houten calvariegroep boven de kooropening, twee altaarkandelaars van Limoges geëmailleerd brons, en een stoel geheel opgebouwd uit gedraaide spindels. Tijdens de 17e eeuw werden er enkele ingrepen gedaan, zowel aan de constructie als aan de inrichting. Het altaarstuk en de preekstoel van de kerk, de galerij, banken en gesloten banken, het koorhek en het houten gewelf in het schip zijn allemaal toevoegingen van rond 1700. Het koor werd rond het jaar 1600 naar het oosten uitgebreid, ook in de staaftechniek. De muren zijn hier bedekt met schilderijen:rollen, architecturale motieven, en apostelen, allemaal gedateerd 1601. Als noktoren is een klokkentoren gebouwd. De naam Støpulhaugen die aan een heuvel net buiten de stenen muur is gegeven, geeft aan dat de klok daar vroeger in een aparte constructie werd geplaatst.
De staafkerk van Urnes is in zijn geheel uitstekend bewaard gebleven, homogeen geheel. De verfraaiingen van de 17e eeuw (1601 en rond 1700) en de restauraties van 1906-1910 hebben hun authenticiteit volledig behouden. Dit geldt ook voor het herstel van de funderingen (2009-10).
Beveiligings- en beheervereisten
Het Werelderfgoed wordt beschermd door de Noorse Wet op het Cultureel Erfgoed. De Staat die Partij is heeft de algehele verantwoordelijkheid en de provinciale autoriteit heeft de beheersverantwoordelijkheid op regionaal niveau. De eigenaar, de Vereniging voor het Behoud van Oude Monumenten, heeft een globaal plan opgesteld voor het beheer en de instandhouding van het vastgoed. In 1998 werd een samenwerkingsgroep voor het Werelderfgoed opgericht met leden uit alle bestuurlijke niveaus en belanghebbenden.
De kerk is geen parochiekerk meer. Echter, het is van vitale symbolische waarde voor de gemeenschap en wordt nog steeds gebruikt voor sommige doopfeesten en bruiloften. De middeleeuwse begraafplaats is alleen in gebruik voor een paar lokale families.
In 2010 is een uitgebreid restauratieprogramma onder leiding van de Directie Cultureel Erfgoed afgerond, en de kerk is nu in een goede staat van bewaring. Er is een geavanceerd brandbeveiligingssysteem met blussystemen en monitoring geïnstalleerd. Door de afgelegen ligging van de kerk, toerisme naar de site is nog steeds bescheiden. Hoewel regelingen voor toerisme tot een minimum worden beperkt, ze zijn zorgvuldig ontworpen. Elke nieuwe activiteit wordt uitgevoerd onder toezicht van de samenwerkingsgroep, en zijn onderworpen aan de procedures van de bevoegde autoriteit.
