Xanthos-Letoon
Uitstekende universele waarde
Korte synthese
Bestaat uit twee naburige nederzettingen in het zuidwestelijke deel van Anatolië, respectievelijk binnen de grenzen van de provincies Antalya en Muğla, Xanthos-Letoon is een opmerkelijk archeologisch complex. Het vertegenwoordigt het meest unieke nog bestaande architecturale voorbeeld van de oude Lycische beschaving, wat een van de belangrijkste culturen van de ijzertijd in Anatolië was. De twee vindplaatsen illustreren treffend de continuïteit en unieke combinatie van de Anatolische, Grieks, Romeins, en Byzantijnse beschavingen. Het is ook in Xanthos-Letoon dat de belangrijkste teksten in de Lycische taal werden gevonden. De inscripties die in de rotsen of op enorme stenen pilaren op de site zijn gegraveerd, zijn cruciaal voor een beter begrip van de geschiedenis van het Lycische volk en hun Indo-Europese taal.
Xanthos, dat de hoofdstad was van het oude Lycia, illustreert de vermenging van Lycische tradities met de Helleense invloed, vooral in zijn funeraire kunst. De uit de rotsen gehouwen graven, zuilgraven en op zuilen gemonteerde sarcofagen in Xanthos zijn unieke voorbeelden van oude funeraire architectuur. Hun waarde werd al in de oudheid erkend en beïnvloedde de kunst van aangrenzende provincies:het Mausoleum van Halicarnassus is bijvoorbeeld direct beïnvloed door het Xanthos Nereid Monument. Het feit dat sommige architecturale en sculpturale stukken van de sites in de 19e eeuw naar Engeland werden overgebracht, waaronder het Monument van Harpij, het graf van Payava en het Nereid-monument, leidde tot hun wereldwijde erkenning, en bijgevolg werd het Xanthos-marmer een belangrijk onderdeel van de geschiedenis van oude kunst en architectuur.
Ten oosten van de rivier de Xanthos (Eşen Çayı), de eerste monumentale zone omvat de oude Lycische Akropolis, die werd gerenoveerd tijdens de Hellenistische en Byzantijnse periodes. In die tijd, een kerk werd gebouwd op de noordoostelijke hoek, terwijl een geavanceerde verdedigingsstructuur de westelijke kant van de citadel langs de rivier versterkte. Direct ten noorden van de Akropolis staat een heel mooi theater dat de Romeinse agora domineert. Dit gebied beschikt ook over grote Lycische grafmonumenten die houtwerk imiteren, die kenmerkend zijn voor het archeologische landschap van Xanthos en spectaculair oprijzen uit de ruïnes. Er is een tweede, meer complexe archeologische zone die zich uitstrekt tussen de Vespasian Arch in het zuiden en de Hellenistische Akropolis in het noorden. Het lager gelegen deel van de stad, waaronder de Hellenistische Agora en de Byzantijnse kerken, bevond zich in dit deel van het terrein.
Letoon, anderzijds, was het cultuscentrum van Xanthos, het oude federale heiligdom van de Lycische provincie en de Lycische stedenbond. Zoals vele inscripties op de site aantonen, het federale heiligdom was de plaats waar alle religieuze en politieke beslissingen van de heersende machten aan het publiek werden bekendgemaakt. De beroemde drietalige inscriptie, daterend uit 337 voor Christus, bevat een tekst in het Lycisch en Grieks, evenals een Aramese samenvatting en werd ontdekt in de buurt van de tempel van Apollo. In het heiligdom van Letoon, drie tempels zijn gewijd aan Leto, Artemis en Apollo. In aanvulling, de site bevat de ruïnes van een nymphaeum daterend uit Hadrianus, gebouwd op een waterbron die als heilig werd beschouwd.
Criterium (ii):Xanthos-Letoon had een directe invloed op de architectuur van de belangrijkste oude steden van Lycia, zoals Patara, Pınara, en Myra, evenals de aangrenzende provincies. Het Halicarnassus-mausoleum, die werd gerangschikt als een van de zeven wereldwonderen, wordt direct beïnvloed door het Nereïdenmonument van Xanthos.
Criterium (iii) :Xanthos-Letoon getuigt uitzonderlijk van de Lycische beschaving, zowel door de vele inscripties die op de twee locaties zijn gevonden als door de opmerkelijke grafmonumenten die in het pand zijn bewaard. De langste en belangrijkste teksten in de Lycische taal werden gevonden in Xanthos-Letoon. de inscripties, waarvan de meeste zijn uitgehouwen in de rotsen of op enorme monolieten, worden beschouwd als uitzonderlijk bewijs van deze unieke en lang vergeten Indo-Europese taal. De rotskunstgraven, zuilgraven en op zuilen gemonteerde sarcofagen vertegenwoordigen een nieuw type funeraire architectuur. De rijke reeks Lycische graven in Xanthos en Letoon stellen ons in staat om de opeenvolgende acculturatieverschijnselen die vanaf de 6e eeuw in Lycia plaatsvonden, volledig te begrijpen.
Integriteit
De ingeschreven eigenschap bevat alle benodigde attributen, voornamelijk originele monumenten en archeologische overblijfselen, die zijn buitengewone universele waarde uitstralen. Alle componenten blijven grotendeels intact en worden niet beïnvloed door de negatieve effecten van toerisme of moderne nederzettingen.
Vandaag, de enige factor die de integriteit van het pand bedreigt, is de verharde weg die de antieke stad al vele jaren doorkruist. In het kader van de herziene instandhoudingswetgeving die in 2004 van kracht is geworden, de Regionale Raad voor het Behoud van het Cultureel Erfgoed heeft in 2010 besloten deze weg af te sluiten. Er werd een hekwerk gebruikt om het gebied te omringen. Echter, aangezien deze maatregelen niet efficiënt konden worden uitgevoerd, verdere actie is nodig om ervoor te zorgen dat de integriteit van het onroerend goed niet langer wordt aangetast. Deze omvatten de omlegging van de weg volgens de suggesties in het beschermingsplan.
authenticiteit
Xanthos-Letoon heeft de authenticiteit van zijn kenmerken behouden, grotendeels te wijten aan de afstand van het pand tot een moderne nederzetting.
De monumenten die tijdens archeologische opgravingen zijn onthuld, hebben belangrijke restauratie- en conserveringswerken ondergaan, die hun authenticiteit in termen van ontwerp en lay-out niet hebben aangetast. Het belangrijkste project was de reconstructie van de tempel van Leto in zijn oorspronkelijke setting tussen 2000 en 2007. De architectonische stukken die bij de tempel van Leto hoorden, die zijn gevonden tijdens opgravingen die sinds de jaren vijftig zijn uitgevoerd, maakte de succesvolle afronding van dit project mogelijk. Enkele belangrijke restauratie, conservatie- en consolidatiewerken werden ook uitgevoerd op de vroegchristelijke kerk en het monumentale nymphaeum.
Beveiligings- en beheervereisten
De antieke stad Xanthos en Letoon is geregistreerd als een archeologische vindplaats van de eerste graad en is onderworpen aan de nationale natuurbeschermingswetgeving. Het ingeschreven eigendom bevindt zich ook binnen de grenzen van "Milieubeschermingszone", onder de verantwoordelijkheid van het ministerie van Milieu en Urbanisatie. De Regional Conservation Council en de Special Environmental Protection Agency keurden het instandhoudingsplan voor Xantos in 2001 goed en de gerelateerde Regionale Beschermingsraad keurde het instandhoudingsplan voor Letoon in 2006 goed. Beide planningsinstrumenten zijn geïmplementeerd en vereisen systematische monitoring en evaluatie om hun efficiëntie voor de beheer van het onroerend goed.
De monumenten en archeologische overblijfselen in het heiligdom van Letoon worden bedreigd door seizoensgebonden stijging van het grondwaterpeil. In 2006 werden mitigerende inspanningen geleverd met de aanleg van waterkanalen om het waterpeil tijdens graafwerken te verminderen. Een ander probleem voor Letoon is de visuele vervuiling die wordt veroorzaakt door veel kassen in de vruchtbare alluviale gronden van de locatie. Wat Xanthos betreft, de aanwezigheid van de verharde weg die door de site snijdt, vereist dat aanvullende maatregelen volledig worden aangepakt.
Het ministerie van Cultuur en Toerisme is begonnen met de voorbereiding van een landschapsarchitectuurproject voor Xanthos en Letoon dat de problemen van het onroerend goed zal aanpakken, inclusief milieucontrole en het behoud van de monumenten. In het kader van dit project, het terrein van Letoon wordt voorzien van recreatie- en wandelgebieden. Dit project gaat ook in op vragen over bezoekersbeheer, bewustmakingsbeleid te ontwikkelen, en streven ernaar om zowel de lokale gemeenschappen als de bezoekers actief te betrekken.
