Antonio Canova, Paolina Borghese als Venus Victorious

Een schoonheidskoningin

En de winnaar van "Miss Arte Italiana" is - tromgeroffel alstublieft - Antonio Canova's Paolina Borghese als Venus Victorious ! Of zo, minstens, is wat een recente peiling voor de Marilena Ferrari Foundation heeft besloten.

Antonio Canova, Paolina Borghese als Venus Victorious , 1804-08, wit marmer, 160 x 192 cm (Galleria Borghese, Rome)

“Mis Italiaanse kunst, ” een huiveringwekkend epitheton misschien, maar een die, gezien de sterkte van de concurrentie, is niets om naar te niezen - werken van Botticelli, Leonardo en Titiaan waren ook in strijd. Zeker, de semi-naakt, levensgroot portret van de eigenzinnige zus van Napoleon is een weelderig kunstwerk. Vier jaar in de maak, het werd in opdracht van Paolina's tweede echtgenoot, de Italiaanse prins, Camillo Borghese, kort na hun huwelijk in 1804, een vakbond ontworpen om Napoleon te helpen zijn dromen te verwezenlijken om een ​​pan-Europese dynastie te stichten en zijn aanspraken op het Koninkrijk Italië te legitimeren.

Canova en neoclassicisme

Anotonio Canova was een leidend licht van de neoklassieke beweging. De stijl, beïnvloed door de archeologische ontdekkingen in Pompeii en Herculaneum, evenals de theorieën van de kunsthistoricus Johann Wincklemann, keek met hernieuwde belangstelling terug op de artistieke prestaties van de Grieken en Romeinen, geïnformeerd door de geest van rationeel onderzoek die kenmerkend was voor het tijdperk van de Verlichting.

Als inspecteur-generaal van Oudheden en Schone Kunsten van de Pauselijke Staten en verantwoordelijk voor het verwerven van werken voor de Vaticaanse musea, Canova zou zijn Phidias hebben gekend van zijn Praxiteles. Echter, hij was geen slaafse navolger. In plaats daarvan wilde hij het werk van deze eerdere kunstenaars navolgen.

Negentiende-eeuwse Franse gravure van Canova, Napoleon als Mars de Vredestichter , 1802-1806, 325 cm (Wellingtonmuseum, Apsley-huis, Londen)

De methoden die hij gebruikte vereisten absolute precisie. Aan de hand van talrijke voorbereidende schetsen modelleerde hij de vorm tot een levensgrote kleiversie. Vervolgens goot hij hiervan een gipsmodel dat hij markeerde met punten die op het marmeren blok werden overgebracht. Zijn assistenten kerven het marmer in vorm en alleen dan, voor "de laatste hand, ” hief Canova zijn beitel op, het beeldhouwen van de vorm en het cruciaal polijsten van het marmer, was gebruiken, tot een boete, glinsterende afwerking.

Veel van zijn modellen waren grote persoonlijkheden van die tijd. Canova zou ze portretteren in antiek kostuum. Deze classicisering van hedendaagse figuren grensde soms aan het belachelijke, zoals in het kolossale naaktbeeld van Napoleon als Mars de Vredestichter. Zijn portret van Paolina Borghese is succesvoller.

Een moderne Venus

Paolina wordt afgebeeld liggend op een bank met kussens in een pose van bestudeerde gratie, zowel geconcentreerd als ontspannen. De modellering van het naakte lichaam is buitengewoon levensecht, terwijl Canova's behandeling van het oppervlak van het marmer de zachte textuur van de huid vastlegt. De tactiele kwaliteit van het stuk komt vooral tot uiting in de manier waarop de oppas zijn eigen handen in beslag neemt, de vingers van haar rechter verbinden zo lichtjes met de nek van haar, bieden een gebaar vol verleidelijke belofte. Het hoofd is lichtjes geheven, wat suggereert dat er iets of iemand plotseling in haar gezichtsveld is gekomen. De appel die ze in haar linkerhand houdt, haar vingers eromheen gewikkeld, wat een erotische aanraking suggereert, identificeert haar als Venus Victorious, de godin kende de Gouden Appel van Onenigheid toe in misschien wel de eerste schoonheidswedstrijd in de geschiedenis van de westerse cultuur. Het verhaal komt uit het oude Griekenland. Paris, de Trojaanse prins, vond Venus mooier dan een van haar rivalen, Minerva en Juno. In ruil daarvoor stelde Venus hem voor aan een Grieks meisje genaamd Helen en de rest is natuurlijk het spul van epische poëzie.

Detail, Antonio Canova, Paolina Borghese als Venus Victorious , 1804-08, wit marmer, 160 x 192 cm (Galleria Borghese, Rome)

Oorspronkelijk, Canova zou haar afschilderen als Diana, de kuise godin van de maan en de jacht, een rol die meer zou vereisen dat ze gekleed was. Paolina drong aan op Venus, Hoewel. Een beetje een los kanon met een reputatie voor promiscuïteit, de zus van de keizer genoot ervan om controverse te zoeken en naakt poseren zou zeker een paar wenkbrauwen hebben opgetrokken in de beleefde samenleving. Maar er was meer dan dat. Blijkbaar, de familie Borghese geloofde dat ze afstamden van de heldhaftige stichter van Rome, Aeneas, die volgens Virgil de zoon van Venus was. De keuze paste toen niet alleen bij het flirterige karakter van Paolina, maar ook door de familie Borghese zou zijn goedgekeurd, suggereert continuïteit tussen de oude en moderne wereld. Haar haar, een massa krullen gebonden in een Psyche-knoop, dient als een visuele verbinding tussen de twee, gedragen in navolging van oude Griekse stijlen zoals de mode van die tijd was. De zorgvuldige articulatie compenseert de gladde ondiepe vlakken van haar romp.

Detail, Antonio Canova, Paolina Borghese als Venus Victorious , 1804-08, wit marmer, 160 x 192 cm (Galleria Borghese, Rome)

Een ander soort contrast creëren, de bank waar Paolina op ligt is gesneden uit een ander soort marmer, waarvan het basisdeel is bedekt met ritmisch vloeiende draperieën, net als op een katafalk, een verhoogd platform dat gebruikt werd om doodskisten te dragen. De toespeling op mortuariumkunst is niet zo verwonderlijk; in de Griekse en Romeinse kunst wordt de liggende vrouwelijke figuur vaak gevonden op sarcofaagdeksels. Een zo opvallende toespeling vraagt ​​om nadere uitleg, Hoewel, en ik veronderstel dat als men hier zou moeten lezen voor een betekenis, het de nederlaag van de dood door schoonheid zou moeten zijn - zoals uitgedrukt door middel van kunst - die in het beeld wordt gevierd.

Ontvangst

Titiaan, Venus van Urbino , 1538, olieverf op canvas, 165,5 x 119,2 cm (Uffizi, Florence, Italië)

Canova's buitengewone vermogen om zijn sculpturen leven in te blazen, werd opgemerkt door zijn tijdgenoten. Letterlijk geanimeerd, het beeld zou op een draaiend mechanisme hebben gestaan, waardoor de statische kijker het werk in de ronde kan zien. Het zou ook bij kaarslicht zijn bekeken. Het fijn gepolijste wasachtige oppervlak zou het licht schitterend hebben gereflecteerd, clair-obscur creëren, een meer schilderachtig dan sculpturaal effect, misschien, maar toen was Canova een schilderkunstige beeldhouwer. Paolina heeft meer te danken aan mensen als Giorgione's Slapende Venus en die van Titiaan Venus van Urbino en natuurlijk die van David Madame Recamier dan antiek beeldhouwwerk, een punt dat niet verloren ging bij de neoklassieke puristen van die tijd, die het werk veroordeelden als niet in overeenstemming met hun strenge klassieke theorieën.

Jacques-Louis David, Madame Récamier , C. 1800, olieverf op canvas, 173 x 243 cm (louvre)

Het was onvermijdelijk dat het beeld een schandaal zou veroorzaken. Hoewel bedoeld voor een privépubliek dat verfijnd genoeg is om de klassieke toespelingen te waarderen, gezien Paolina's ontrouw, het beeld diende ook om de geruchten over haar te bevestigen. Als iets, Hoewel, Paolina genoot van de aandacht. Gevraagd of ze het erg vond om naakt te poseren, antwoordde ze:“Waarom zou ik? De studio was verwarmd.” Camillo weigerde het beeld zijn woning te laten verlaten. Napoleon was het daarmee eens.

John Gibson, De getinte Venus , C. 1851-56, marmer, 175 cm (Walker Art Gallery, Liverpool, Engeland)

Van Ingres tot Renoir, van Proudhon tot Puvis de Chavannes, Paolina Borghese als Venus Victorious had een enorme impact op negentiende-eeuwse Franse kunstenaars. Het is in het werk van de Engelse beeldhouwer John Gibson, Hoewel, die Canova later in zijn leven onder zijn hoede nam, dat we haar meest trouwe toegewijde vinden. De figuur animeren met poelen van gereflecteerd licht, het glinsterende wasachtige oppervlak van zijn meest gevierde werk De getinte Venus heeft veel te danken aan Venus zegevierend ; samen met zijn eigen innovatieve gebruik van polychromie veroorzaakte het beeld verontwaardiging bij het Victoriaanse publiek voor wie het een beetje te echt leek:"een naakt, brutale Engelse vrouw” zoals een recensie haar uitdrukte. Canova's eigen naakt, brutale Franse vrouw zou trots zijn geweest.