De Egyptische harem opvoeren voor westerse ogen
Ecrivan openbaar (openbare schrijver), detail, ongeveer 1872, Otto Schoefft. Niet gemonteerde albuminedruk, 24,7 x 19,5 cm. Het Getty-onderzoeksinstituut, 2008.R.3. Ken en Jenny Jacobson Oriëntalistische fotografiecollectie
Ik raakte voor het eerst geïnteresseerd in oriëntalist, voornamelijk Egyptisch, foto's van de negentiende eeuw toen ik verschillende originele prenten zag in de collectie van Bernd Stiegler, een collega en vriend aan de Universiteit van Konstanz. Gefascineerd, Ik begon tentoonstellingscatalogi en geïllustreerde boeken over dit onderwerp te bestuderen. Steeds weer kwamen dezelfde namen naar voren als de makers van deze vintage prints:de Griekse gebroeders Zangaki, de Fransen Félix Bonfils en Emile Bechard, de Italianen Antonio Beato en Luigi Fiorillo, de Turk van Koerdische afkomst Pascal Sébah en - minder vaak - een zekere Otto Schoefft.
Benieuwd of er meer van deze foto's bestonden, Ik googelde deze namen - en er verscheen een lawine van afbeeldingen. Probeer het zelf. Hier ontdek je een rijke, aantrekkelijke verre wereld:de wereld van de faraonische monumenten langs de Nijl, soms de Nijl zelf met zijn krokodillenjagers en hun (meestal opgezette) slachtoffers, en ook de wereld van de Egyptische arbeiders van 150 jaar geleden. Voor mij, deze beelden waren meer dan interessant; hun met goud versterkte sepiatint gaf ze een speciale allure.
Als ik op een van de miniaturen in mijn Google-zoekopdrachten klikte, leidde dat meestal naar de pagina van een anonieme eBay-verkoper, of - veel beter - naar een museumcollectie met een belangrijk fonds aan oriëntalistische foto's. Ik belandde regelmatig bij de Ken en Jenny Jacobson Orientalist Photograph Collection, gehuisvest in het Getty Research Institute, een bijzonder rijke en uitgebalanceerde bloemlezing samengesteld door een van de toonaangevende specialisten in het veld, Ken Jacobson. Elk item in deze belangrijke collectie is nu toegankelijk via Primo Search van het onderzoeksinstituut. De website maakt gratis download van de afbeeldingen mogelijk in uitstekende kwaliteit, en elk item is voorzien van betrouwbare informatie. (Men mag niet vergeten:achter een serieus gedigitaliseerde verzameling foto's gaat het enorme tijdrovende werk van catalogiseren - inclusief het meten, beschrijven, daten, en toeschrijven - gedaan door wetenschappers die gespecialiseerd zijn in het veld.)
De beelden die me het meest interesseerden waren vroege foto's, geproduceerd tussen ongeveer 1865 en 1880, toont de multiraciale bevolking van Caïro in hun dagelijkse bezigheden. de Sakka, bijvoorbeeld, gedragen, blootsvoets, een zware last Nijlwater in een geitenvel voor huishoudens, waar het voor gebruik in een groot vat werd gefilterd.
Sakkah (waterdrager), Egypte, ongeveer 1872, Otto Schoefft. Albuminedruk gemonteerd op periodekaart, 24,7 x 19,5 cm. Het Getty-onderzoeksinstituut, 2008.R.3. Ken en Jenny Jacobson Oriëntalistische fotografiecollectie
De vroegste prenten toonden mensen in geënsceneerde studiosituaties, maar vanaf ongeveer 1870, de foto's werden normaal gesproken buiten de studiomuren genomen. Toen ik door deze beelden ging, Ik ontdekte dat één object verrassend vaak wordt weergegeven:een van traliewerk voorzien houten scherm dat de Egyptenaren noemen mashrabiyah . Het verschijnt regelmatig als decoratieve achtergrond, maar soms ook als belangrijk element in het verhaal.
Types de femmes du people au Caire (Typen vrouwen uit de bevolking van Caïro), ongeveer 1880, Felix Bonfils. Persoonlijke verzameling van de auteur. Digitaal beeld met dank aan Felix Thürlemann
De traditionele middeleeuwse wijken van de stad Caïro werden gekenmerkt door dit soort constructie, die huizen sierden als erkers. De mashrabiyah waren verbonden aan de kamers die waren gereserveerd voor de binnenste cirkel van het gezin:de pasja en zijn vrouw of vrouwen en kinderen, de zogenaamde harem. Geen enkele mannelijke vreemdeling werd ooit toegelaten tot deze kamers. De functie van de mashrabiyah kan worden vergeleken met die van een eenrichtingsspiegel in onze cultuur. Het stelt je in staat om naar buiten te kijken zonder gezien te worden. De mashrabiyah scherm stelde Egyptische vrouwen in staat het leven op straat of op de binnenplaats van het huis te observeren zonder door een buitenlandse mannelijke persoon te worden waargenomen. Tegelijkertijd, het had twee extra functies, belangrijk in het warme klimaat van Egypte:het zorgde voor schaduw en liet de verkoelende lucht door.
straat in Caïro, ongeveer 1875, Zangaki-broers. Albuminedruk gemonteerd op periodekaart, 20,5 x 27,7cm. Het Getty-onderzoeksinstituut, 2008.R.3. Ken en Jenny Jacobson Oriëntalistische fotografiecollectie
Voor een buitenlander die Caïro bezoekt, deze schermen met hun verfijnde afwerking - ze zijn samengesteld uit kleine gedraaide stukken hout die volgens traditionele ontwerpen zijn samengesteld - waren visueel zeer aantrekkelijke objecten, maar tegelijkertijd ondoordringbaar voor zijn ogen. Elk scherm stopte zijn zicht en verstrikt het in zijn ingewikkelde patronen. De toerist wist dat achter elk ervan, het ‘echte’ Egyptische gezinsleven vond plaats; soms had hij het gevoel dat hij werd geobserveerd door iemand achter het scherm, maar hij kon het uitzicht niet teruggeven. Om de visuele leegte te vullen, de westerling moest vertrouwen op zijn fantasieën over het haremleven, waarvoor opera libretti en romans aangeboden, gelukkig, genoeg materiaal. Voor de fotograaf hetzelfde, natuurlijk, klopte ook.
Als we negentiende-eeuwse foto's met scènes uit het dagelijks leven vergelijken met de documentaire foto's van de straten van Caïro - de meeste fotografen maakten werken in beide genres - dan realiseren we ons dat degenen die beweren het dagelijks leven te verbeelden, zoals de foto van Félix Bonfils hierboven, zijn in feite volledig in scène gezet. Er was geen reden voor een vrouw om een sluier in huis te dragen. Bovendien, het zou voor haar onmogelijk zijn om voorbijgangers in de straat op ooghoogte te zien, zoals de jonge vrouw met het kind op haar schouder doet. In werkelijkheid, al de mashrabiya's waren minstens tien voet boven straatniveau.
In de geënsceneerde scènes van buitenlandse fotografen, die tot stand zijn gekomen met behulp van betaalde personen die wilden fotograferen, de mashrabiyah scherm wordt tot op zekere hoogte doorlatend. Heel vaak zien we een persoon zijn of haar hoofd uitstrekken door een klein raam, en soms zelfs interactie met de mensen 'op straat'. Deze beelden geprobeerd, in overeenstemming met de Europese waarden, om een soort communicatie tot stand te brengen tussen het zichtbare straatleven en het privéleven van het Egyptische volk, hoewel de laatste grotendeels verborgen bleef, niet alleen voor buitenlanders, maar zelfs voor mede-Egyptenaren.
Femmes arabes sur Baudet (Arabische vrouwen op ezels), ongeveer 1875, Zangaki-broers. Niet gemonteerde albuminedruk, 20,5 x 27,7cm. Het Getty-onderzoeksinstituut, 2008.R.3. Ken en Jenny Jacobson Oriëntalistische fotografiecollectie
Het kleine familietafereel van de gebroeders Zangaki met het opschrift "Femmes arabes sur Baudet" (Arabische vrouwen op ezels) is een typisch voorbeeld van deze benadering. We zien twee gesluierde vrouwen klaar om van huis te vertrekken. Een van hen zit op een grijze kont geleid door een kleine zwarte jongen; de andere, een kind op schoot houdend, op een witte. Een meisje strekt haar hoofd en rechterarm door een heel klein raampje dat in de mashrabiyah scherm van het huis erachter, waarschijnlijk om afscheid te nemen van het bedrijf. Ook deze scène had in het echte leven nooit zo kunnen gebeuren. Het speelt zich af in een gearrangeerd kunstmatig Caïro, wiens elementen, vooral de mashrabiyah veel te laag bevestigd en het versierde deurpaneel in een gewelfde nis geplaatst, verschijnen in tientallen andere foto's ondertekend "Zangaki."
In werkelijkheid, de gebroeders Zangaki hadden, in de achtertuin van hun studio in Caïro, een andere gebouwd, kleiner Caïro, een soort Arabisch Disneyland dat bestaat uit een paar elementen die als kenmerkend worden beschouwd voor de middeleeuwse stad waarin de toeristen geïnteresseerd waren - waaronder, natuurlijk, een mashrabiyah . Hier, zonder gestoord te worden, ze konden hun verhaaltjes opvoeren met een kleine set modellen die, in opdracht van de fotografen, veranderden hun kleding volgens hun veranderende rollen.
En hier is nog iets intrigerends. Als je goed kijkt naar verschillende foto's die zijn ondertekend door verschillende fotografen die in Caïro werken, men ontdekt, opnieuw en opnieuw, een identiek houten scherm. De mashrabiyah weergegeven in de Bonfils-afbeelding die hierboven is weergegeven, moet exact hetzelfde scherm zijn als het scherm dat we op talloze Zangaki-foto's zien. Het is herkenbaar aan een kleine lacune, een ontbrekend stuk gedraaid hout, naast het raam aan de rechterkant. De Zangaki-broers, op een bepaalde tijd, moet hun achtertuinstudio ter beschikking hebben gesteld van hun collega Félix Bonfils uit Beiroet terwijl hij in Caïro werkte om een reeks genrefoto's te maken.
En het verhaal stopt hier niet. In het begin van 1882 prins George, de toekomstige koning van Engeland, arriveerde met zijn broer Albert Victor en hun escorte in Caïro als het laatste station van een wereldtournee aan boord van de H.M.S. Bacchant. Uit het dagboek geschreven door de prinsen, we leren dat tegen het einde van hun verblijf in de Egyptische hoofdstad, op 22 maart, de entourage van dertien ging naar een fotograaf genaamd "Schoeffet" om een groepsfoto te maken. Het resultaat bestaat nog steeds, in twee enigszins verschillende versies, in een album van de koninklijke fotocollectie die is ondergebracht in de ronde toren van Windsor Castle.
Wat een verrassing:we kennen deze plek al! De fotograaf - zijn echte naam was Otto Schoefft - gebruikte, als podium voor zijn groepsportretten, dezelfde Cairo-in-miniatuur in dienst van de Zangaki Brothers en vervolgens van Félix Bonfils. In het prinselijke document, de mashrabiyah , samen met enkele andere karakteristieke architecturale elementen, heeft een precieze functie. Het vertelt de kijker dat de personen op de foto een bezoek hebben gebracht aan het land en aan de monumenten van Egypte.
Groepsportret, “de partij van de Bacchante, ” te dateren op 22 maart, 1882, Otto Schoefft. Albuminedruk, 15,5x21cm. Royal Collection Trust / © Hare Majesteit Koningin Elizabeth II 2017
Dit essay verscheen oorspronkelijk in de iris (CC BY 4.0)
